پنجره یا دریچه ای رو به نور و هوای تازه از مهمترین عناصر هر خانه و ساختمانی است. پیشینه و پیدایشی برای پنجره نمی توان بیان کرد ،زیرا بشر از زمان یکجانشین شدن و ساخت سکونتگاه ها نیاز به نور و هوای تازه داشته است و یک دریچه و روزنه در دیوارهای خانه برای رسیدن به این دو ایجاد کرده است . پنجره ها در دوره های مختلف ایران اعم از پیش از تاریخ، تاریخی ، اسلامی و معاصر از عناصر جدایی ناپذیر ساختمان ها بوده اند.اما آنچه که از پنجره های قدیمی به ما رسیده است و اوج معماری این عنصر در بناهای اسلامی ایران است. قطعا با تکامل پنجره های نسل پیشین، پنجره های زیبای ایرانی اسلامی پدید آمده اند.
خرید پنجره در معماری نمایندگی وین تک در ایران
اهمیت پنجره ها در معماری ایرانی
با نگاه کردن به هر ساختمانی اولین عنصری که به چشممان می خورد پنجره است. پنجره ها در ساختمان ها جنبه زیبایی و کاربردی دارند. هر ساختمانی نیاز به تهویه هوا، نور طبیعی و رویت مناظر و حوادث بیرون از ساختمان را دارد ، از این رو استفاده از پنجره حتی برای ساختمان های غیر مسکونی ضروری است. پنجره عضو لاینفک معماری است و نمی توان از آن چشم پوشی کرد. امروزه پنجره ها با قاب های پلاستیکی و آلومینیومی و شیشه های ساده بی روح شده اند اما در سال های پیشین پنجره ها با شیشه های رنگی و هندسی ، قاب های چوبی معرق و خراطی شده و جلا داده شده به یک ساختمان شکوه و جلال می بخشیدند و هرکسی مبهوت زیبایی این قاب ها میشد.
معماری ایرانی اسلامی از معماری های باشکوه جهان است و قطعا پنجره ها که یکی از المان های هر ساختمانی بوده اند نیز از این شکوه و هنر بهره گرفته اند . معماران ایرانی جنبه های نمادین را نیز در پنجره ها در نظر گرفته اند و نور را که مظهر خدا و الوهیت بوده است را به زیباترین شکل به درون بنا می کشاندند.
انواع پنجره در معماری ایرانی اسلامی
پنجره شباک
ارسی از معروف ترین پنجره های سنتی ایرانی است. ارسی در لغت به معنای چم یا گشاده می باشد. استفاده از پنجره های ارسی تا دوره پهلوی اول همچنان در خانه ها رواج داشت و اوج شکوه این پنجره ها دوره قاجار بوده است. بسیاری از بناهای قدیمی ایران مانند مسجد نصیر الملک شیراز ،باغ دولت اباد یزد، کاخ گلستان و …. که مرکز توجه گردشگران بسیاری است، دارای پنجره های ارسی با شیشه های رنگی هندسی و قاب های زیبای چوبی هستند.
پنجره شباک
پنجره شباک همانطور که از نامش بر می آید به معنی شبکه بندی شده است و فاقد شیشه می باشد. می توان تصویر این پنجره ها را با شنیدن نامشان به راحتی تصور کرد. این پنجره از مصالح مختلفی چون اجر، کاشی،چوب، سنگ و گچ ساخته می شده است ، هر کس بر اساس توان مالی خود از یک متریال استفاده می کرده است. از این رو پنجره های شباک را می توان در ساختمان های مختلف و متعلق به قشرهای گوناگون جامعه مشاهده کرد.
خوشبختانه امروزه با احیای معماری سنتی ایران دوباره شاهد پنجره های شباک در ساختمان های جدید با مصالح امروزی هستیم.
پنجره روزن
پنجره های روزن از قدیمی ترین پنجره هایی است که در معماری ایرانی به کار گرفته شده است. این پنجره ها نیز فاقد شیشه می باشند و هدف از ساخت آنها ورود نور و گردش هوا بوده است. این پنجره ها برخلاف پنجره های پیشین به آسانی قابل رویت نیستند و به جای دیوار در سقف و گوشه های ارتفاعات ساختمان ها ایجاد می شدند، پس از دریچه آنها بیرون را نمی توان رویت کرد.
پنجره های روزن به شکل های مختلف هندسی ساخته می شدند. از خانه های قدیمی که از این پنجره ها به زیباترین شکل بهره گرفته اند خانه بروجردی ها در کاشان است.
گنبد از عناصر اصلی معماری ایرانی اسلامی است. نمی توان هیچ ساختمان اسلامی ایرانی را بدون گنبد تصور کرد.
طبیعی است که بناهایی که با گنبدها مسقف میشدند نیز به نور و گردش هوا نیاز داشتند، از این رو معماران از این نکته غافل نبودند و در مرکز گنبدها روزنه ها یا پنجره هایی ایجاد می کردند که به جامخانه معروف بود.علت این نامگذاری این است که در فصول سرد و بارش برف و باران این دریچه ها را با جام ها مسدود می کردند از این رو به این نام خوانده می شوند. البته برخی پنجره های جامخانه را زیر مجموعه پنجره های روزن می دانند.